Sürekli Kendinizi Feda Ediyorsanız Sebebi Şemalarınız Olabilir!

Hayatınızda sık sık başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarınızın önüne mi koyuyorsunuz? "Hayır" demekte zorlanıyor, çoğu zaman kendinizi geri planda mı bırakıyorsunuz? Bu durum yalnızca "iyi niyetli olmak" ya da "yardımseverlik" ile açıklanamayabilir. Aslında bu davranış kalıplarının temelinde, çocukluk döneminde gelişen bazı derin inançlar ve duygusal yapılanmalar, yani şemalar yatıyor olabilir. Özellikle kendini feda etme şeması, birçok kişinin farkında olmadan hayatını şekillendiren güçlü bir dinamik haline gelebilir. 

Şemalar Nedir?

Şemalar, çocukluk ve ergenlik dönemlerinde yaşadığımız deneyimlerle şekillenen, kendimiz ve dünya hakkında geliştirdiğimiz kalıcı düşünce, duygu ve davranış örüntüleridir. Şema modeli, Jeffrey Young tarafından geliştirilen şema terapisi yaklaşımıyla psikoloji literatürüne kazandırılmıştır. Bu modele göre, her birey geçmişteki ihtiyaçlarının ne ölçüde karşılandığına bağlı olarak farklı şemalar geliştirir. Bu şemalar, yetişkinlikte ilişkilerimizi, kararlarımızı ve benlik algımızı derinden etkiler. 

Kendini Feda Etme Şeması Nedir?

Kendini feda etme şeması, bireyin başkalarının ihtiyaçlarını kendi ihtiyaçlarının önüne koyma eğilimi göstermesiyle karakterizedir. Bu kişiler, çevresindekilere sürekli yardım eder, onların memnuniyetini kendi mutluluğundan önce tutar. Çoğu zaman karşılık beklemeseler de içten içe takdir görme veya reddedilmekten kaçınma gibi motivasyonlara sahiptirler.
Bu şemaya sahip bireyler:

• "Hayır" demekte zorlanır, sınır koyamazlar.

• Başkalarını üzmekten veya hayal kırıklığına uğratmaktan yoğun kaygı duyarlar.

• Kendi ihtiyaçlarını ifade ettiklerinde suçluluk hissedebilirler.

• Uzun vadede içsel yorgunluk, tükenmişlik ve değersizlik duyguları yaşayabilirler.

Şema Oluşumunda Çocukluk Döneminin Etkisi

Kendini feda etme eğilimi genellikle çocuklukta öğrenilir. Aile içinde çocuğun duygusal ihtiyaçlarının yeterince karşılanmadığı, "iyi çocuk olma"nın ön planda tutulduğu ya da ebeveynin onayını kazanmak için kendi ihtiyaçlarını bastırmak zorunda kaldığı ortamlarda bu şema gelişebilir. Örneğin:

• Ailede hasta, kırılgan veya duygusal olarak ihtiyaçlı bir ebeveyn varsa, çocuk erken yaşta "bakım veren" rolünü üstlenebilir.

• "Kendinden önce başkalarını düşünmelisin" gibi mesajlar sıklıkla veriliyorsa, çocuk bu tutumu kimliğinin bir parçası haline getirebilir.

• Sınır koyma veya kendi ihtiyaçlarını dile getirme davranışları eleştirilmiş ya da bastırılmış olabilir.

Şemalarla Nasıl Başa Çıkılır?

Şemalar öğrenilmiş kalıplardır; bu nedenle değiştirilebilirler. Bunun için öncelikle psikolojik farkındalık kazanmak çok önemlidir. Kendi davranış örüntülerinizi fark etmek, değişimin ilk adımıdır. Aşağıdaki yollar faydalı olabilir:

1. Şemanızı tanıyın: Hangi durumlarda kendinizi otomatik olarak geri plana attığınızı gözlemleyin.

2. Duygularınızı fark edin: "Hayır" dediğinizde suçluluk hissediyor musunuz? Bu duyguların kökenine inmek, şemayı anlamanıza yardımcı olur.

3. Sınır koymayı öğrenin: Başkalarını kırmadan, kendi ihtiyaçlarınızı da önemseyen bir iletişim şekli geliştirmek mümkündür.

4. Profesyonel destek alın: Şemalar derin yapılar olduğu için, bir uzman eşliğinde çalışmak kalıcı değişim için etkili bir yoldur. Şema terapisi, bu kalıpları dönüştürmede bilimsel olarak kanıtlanmış bir yöntemdir.

Sürekli kendinizi başkaları için feda etmek, zamanla tükenmişlik, değersizlik ve ilişkilerde dengesizlik hissi yaratabilir. Bu davranışın altında yatan şemaları fark etmek ise hem kendinizle hem de çevrenizle daha sağlıklı ilişkiler kurmanızın anahtarıdır. Unutmayın, kendi ihtiyaçlarınıza değer vermek bencillik değil, sağlıklı bir benlik algısının göstergesidir.

Eğer siz de burada bahsedilen örüntüleri kendinizde gözlemliyorsanız, uzman kadromuzla çalışarak daha dengeli ve doyumlu bir yaşam kurabilirsiniz. Genç Psikolojik Danışmanlık Merkezi olarak yanınızdayız.